Przejdź do głównych treściPrzejdź do wyszukiwarkiPrzejdź do głównego menu
Reklama
poniedziałek, 9 grudnia 2024 04:28
Reklama

Powojenna rozbudowa Żoliborza Centralnego. Historia trzech ostatnich kolonii

[Tylko u nas!] Oprócz rozbudowy IX kolonii, Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa w 1946 r. przystąpiła do budowy nowych domów na osiedlu żoliborskim. W ramach rozbudowy powstała XI, XII i XIII kolonia.
Powojenna rozbudowa Żoliborza Centralnego. Historia trzech ostatnich kolonii

Autor: Wiktor Zając

Zaraz po wojnie Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa przystąpiła do rozbudowy osiedla żoliborskiego. Istotnym elementem tej rozbudowy było przejęcie terenu starej prochowni, która rozciągała się od ul. Próchnika (d. Płońskiej) aż do ul. Sierpeckiej oraz ogródków działkowych Sady Żoliborskie. Od strony ul. Próchnika rozbudowano IX kolonię (obecnie budynki stanowiące zarówno IX jak i X kolonię). Centralną część tego terenu przeznaczono pod budowę Społecznego Domu Kultury oraz pod utworzenie parku osiedlowego (dziś Park Żołnierzy „Żywiciela”. Natomiast od strony zachodniej osiedla powstały 3 kolonie, które miały stanowić pierzeję dla projektowanej ul. Stołecznej (dziś ks. Popiełuszki). Pierwsze prace projektowe nad powstaniem XI, XII i XIII kolonii WSM zaczęły się jeszcze w latach okupacji niemieckiej. W 1940 r. powstała konspiracyjna Pracownia Architektoniczn-Urbanistyczna (PAU). Pracownię objęły dwa zespoły dwóch małżeństw: Heleny i Szymona Syrkusów oraz Barbary i Stanisława Brukalskich. Zadaniem pracowni było, oprócz studiów projektowych nowych domów mieszkalnych, prowadzenie analiz i prób opracowania wzorcowego mieszkania wraz z wyposażeniem.

Powojenny schemat osiedla żoliborskiego WSM

XI kolonia

Istotną datą dla odradzającego się WSM po zniszczeniach wojennych był 7 lipca 1946 r. W tym dniu odbyła się uroczystość zmurowania kamienia węgielnego pod budowę XI kolonii przy ul. Sarbiewskiego 2. Wydarzenie to było o tyle istotne, że były to pierwsze domy budowane w powojennej Warszawie. W związku z tym udział w tej uroczystości wzięły władze państwowe, m.in. minister administracji publicznej, były premier Edward Osóbka-Morawski. Postać Osóbki-Morawskiego w uroczystości WSM była też o tyle istotna, że w 1936 r. z ramienia Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej wszedł w zarząd warszawskiego oddziału Związków Zawodowych Pracowników Spółdzielczych. Był także członkiem m.in.  Zarządu Stowarzyszenia „Szklane Domy” oraz Okręgowej Rady „Społem”. Ponadto, w uroczystościach udział wziął ówczesny prezydent Warszawy Stanisław Tołwiński, wieloletni prezes WSM Marian Nowicki, jak i wiceprezydent Krajowej Rady Narodowej Stanisław Szwalbe. Wszyscy od lat międzywojnia związani z WSM.

Ryzalit skrzydła z wielkim tarasem na XI kolonii

W ramach XI kolonii powstały dwa 4-kondygnacyjne budynki z szerokim dziedzińcem. To co wyróżniało XI, ale i kolejne dwie kolonie było zrezygnowanie z budowy wewnętrznej siatki ulic. Od strony parku osiedlowego budynek znajdujący się bliżej ul. Stołecznej, krótszym bokiem domyka wewnętrzny dziedziniec. Jednocześnie od strony parku znajdują się dwa wejścia, jedno znajduje się poprzez bramę między budynkami, zaś drugie znajduje się w podcieniu, w którym znajduje się brama z charakterystycznym okuciem nawiązującym do logotypu Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. W architekturze XI kolonii, podobnie jak na IX kolonii kontynuowany jest Styl’37, charakteryzujący się m.in. tynkami drapanymi, boniowaniami, bulajami i wieńcem koronującym. Uwagę zwracają także doskonale opracowane strefy wejściowe klatek schodowych. Strefy wykończone są szarą cegłą, lekkim płaskim zadaszeniem, drewnianą stolarką drzwiową, a także charakterystycznymi podwieszanymi ławkami.

XII kolonia

W maju 1947 r. wmurowano kamień węgielny na zlokalizowanej po sąsiedzku XII i XIII kolonii (Stołeczna 14 i 16). XII kolonia została zaprojektowana w zbliżony do XI kolonii sposób. To co ją szczególnie wyróżnia to wyoblenie obu budynków, podyktowane kształtem układu kwartału osiedla. Kolonia jest domknięta, podobnie jak na XI kolonii, krótszym skrzydłem budynku znajdującego się bliżej ul. Stołecznej, dzieląc w ten sposób teren dziedzińca od parku osiedlowego. 

W skrzydle w przeciwieństwie do reszty budynku, znajdują się galerie do których komunikacja pionowa odbywa się w wewnętrzną klatką schodową zlokalizowaną w narożniku budynku. Wzdłuż obu budynków znajdują się podobne jak na XI kolonii strefy wejściowe w podwieszanymi ławkami. Na drugim końcu XII kolonii dziedziniec połączony jest z XIII kolonią. Między dwoma koloniami znajduje się zieleniec otoczony chodnikiem na planie koła. Ciekawym rozwiązaniem jest ukształtowanie terenu. Wewnątrz wspomnianego koła występuje niewielka niecka, która optycznie ma za zadanie optycznie powiększyć dziedziniec. Brukalscy projektując dziedziniec skorzystali z doświadczeń architektów, który projektowali wielkie założenia pałacowe. Wokół okrągłego zieleńca porośniętego jałowcami znajdują się zwieńczenia trzech budynków obu kolonii. Każdy z nich posiada podcień podparty na kolumnach pokrytych spiralnymi wstęgami bakelitowymi. Całość tworzy wyjątkową kompozycję wraz z dominującą latarnią morską, czyli klatką schodową Domu dla Samotnych.

XIII kolonia - Dom dla Samotnych

Dom dla samotnych, nazywany przez mieszkańców „trzynastką” to kolonia składająca się wyłącznie z jednego budynku mieszkalnego. Budynek ten został przeznaczony dla osób samotnych, nie prowadzących gospodarstwa domowego. W budynku zaprojektowano mieszkania jednopokojowe z zapleczem sanitarnym, dostępne z głównego korytarza. Pierwotnie w Domu dla Samotnych znajdowało się 161 mieszkań. Barbara i Stanisław Brukalscy zaprojektowali połączony łącznikiem budynek „Gospody pod Gruszą”. Właśnie w nim mieszkańcy tego domu mieli spożywać posiłki w dużej sali jadalnej, ale także wykorzystywać ten budynek na rzecz działalności kulturalno-społecznej. Nazwa „pod Gruszą” wzięła się nie przez przypadek.

XII i XIII kolonia tworzące wspólne wnętrze osiedlowe. Dominantą przestrzenną jest słynna klatka schodowa Domu dla Samotnych nazywana przez mieszkańców       latarnią morską

 Architekci chcąc ocalić starą gruszę postanowili przeprojektować łącznik między budynkiem gospody a budynkiem mieszkalnym, który w pierwotnym założeniu miał być prosty. Ostatecznie parterowy łącznik został zaprojektowany z lekkim wyobleniem. Budynek Gospody pod Gruszą wraz z łącznikiem swoim wyglądem stanowi kontrast z głównym budynkiem wykończonym jasnymi tynkami. Elewacja gospody wraz z łącznikiem wykończona została szarą cegłą cementową. W samym budynku mieszkalnym znajdowało się 8 pomieszczeń z kuchnią, które były do dyspozycji mieszkańców. 4-kondygnacyjny budynek został wyposażony także w windę.

Świetlik nad "duszą" klatki schodowej Domu dla Samotnych 

Najbardziej rozpoznawalnym elementem Domu dla Samotnych jest spiralna klatka schodowa znajdująca się w południowo-wschodnim narożniku. Z zewnątrz elewacja znajdująca się wokół tej klatki, przypomina wspomnianą latarnię morską. Wieża latarni zwieńczona jest świetlikiem. Niezwykle imponująca jest tzw. „dusza” klatki schodowej. Patrząc z góry widzimy na samym dole mozaikę. Mozaika wykonana z resztek mozaik zebranych z ruin zniszczonej wojną Warszawy, stanowi abstrakcyjną formę artystyczną, która utrzymana została w stylistyce sztuki nowoczesnej, nieprzedstawieniowej, z uproszczonymi i zgeometryzowanymi motywami inspirowanymi naturą (słońce, gwiazda, kompas). Z kolei w północnej części budynku znajduje się druga, o wiele skromniejsza klatka schodowa, podobna do tych z poprzednich kolonii.

Mozaika w holu Domu dla Samotnych

Niezwykle znaczącym elementem w projekcie XIII kolonii jest unikalny program użytkowy. Wprowadzał on nowy model funkcji mieszkaniowej, który stał się ostatnim, zamykającym elementem stworzenia na Żoliborzu „żywego organizmu mieszkalnego - nieosiągalnego do chwili obecnej wzoru całościowej funkcji mieszkaniowej w jej humanitarnym aspekcie”. Budynek stanowi pozostałość zrealizowanej i funkcjonującej przez pewien czas idei architektury społecznej. W budynku do dziś funkcjonuje Klub Seniora „Piękny Brzeg”, Pracovnia Art-Club, apteka, a także dwa przedszkola, a także prywatny gabinet lekarski. Z biegiem lat, mieszkania lokatorskie dla osób samotnych zostały sukcesywnie przekształcone i przebudowane w duże atrakcyjne mieszkania prywatne.

Upaństwowienie budownictwa mieszkaniowego 

Nadejście okresu realizmu socjalistycznego na wiele lat uniemożliwiło WSM budowę dalszych kolonii. W II połowie lat 40. rozważano budowę nowych domów na zachód od projektowanej ul. Stołecznej. W Biurze Odbudowy Stolicy Halina Erentz (później Skibniewska - po mężu) opracowała wstępne studium budowy Osiedla Żoliborz „B”. Jednocześnie sam WSM zlecał pierwsze prace nad budową XIV kolonii Barbarze Brukalskiej. Kolonia ta miała powstać przy skrzyżowaniu ul. Krasińskiego i ul. Stołecznej bliżej Sadów Żoliborskich. Ostatecznie w wyniku upaństwowienia budownictwa mieszkaniowego WSM przerwał współpracę z Brukalską. Na miejscu niedoszłej „czternastki” powstała kolonia przy ul. Stołecznej 11, 11A i 13 wybudowana przez Zakład Osiedli Robotniczych wg projektu Jacka Nowickiego - syna wspomnianego działacza spółdzielczego i posła na Sejm Mariana Nowickiego. Obok niej powstał jeszcze żłobek, który zaprojektował Stanisław Brukalski. Natomiast podczas okresu realizmu socjalistycznego WSM na osiedlu żoliborskim wybudował jeszcze Społeczny Dom Kultury wraz z Teatrem Komedia, o którym będzie kolejna publikacja. 

Budynek wybudowany przez ZOR przy ul. Stołecznej 11 wg projektu Jacka Nowickiego

Powiązane galerie zdjęć:

Więcej o autorze / autorach:
Podziel się
Oceń

Napisz komentarz

Komentarze

Aby zostać naszym prenumeratorem, wystarczy wejść na stronę https://www.gazetazoliborza.pl/platny-dostep. Następnie należy wybrać jedną z trzech opcji prenumeraty i postępować zgodnie z instrukcjami podanymi w kolejnych krokach.

Jeśli napotkasz jakiekolwiek trudności, skontaktuj się z naszym działem obsługi klienta pod adresem [[email protected]] lub telefonicznie pod numerem [535249771]. Postaramy się pomóc jak najszybciej.

Jako prenumerator zyskujesz dostęp do ekskluzywnych treści (w tym pełnych treści artykułów prezentowanych na naszym portalu oraz publikacji dedykowanych tylko naszym prenumeratorom) oraz specjalne rabaty od naszych partnerów lokalnych. Oferujemy zniżki od 10% do 20% na produkty i usługi firm z Żoliborza i Bielan (okazjonalnie także z innych dzielnic).

Z rabatów mogą korzystać tylko prenumeratorzy posiadający aktywną (wykupioną) prenumeratę.

Nie. Z rabatów oferowanych przez partnerów będą mogli skorzystać wszyscy aktywni prenumeratorzy „Gazety Żoliborza”, bez względu na miejsce ich zamieszkania.

Aktualną listę partnerów oraz informacje o oferowanych przez nich rabatach znajdziesz na stronie głównej naszego portalu, w zakładce PREMIUM w artykule "Rabaty dla Prenumeratorów" oraz w przesyłanych do Ciebie newsletterach.

Nasi partnerzy będą przedstawieni na stronie głównej naszego portalu, w zakładce PREMIUM w artykule "Rabaty dla Prenumeratorów". Będą umieszczeni wg dwóch kryteriów: wysokość rabatów i kolejność alfabetyczna.

Po wykupieniu prenumeraty będziesz mieć dostęp do specjalnie dedykowanego artykułu („Rabaty dla Prenumeratorów”), w którym będą wymienieni wszyscy nasi partnerzy (będą tam także ich logotypy). Przy zakupie w sklepie stacjonarnym lub w momencie płatności za usługę wystarczy pokazać jego treść obsłudze partnera, wskazując baner odpowiadający miejscu, w którym dokonujemy zakupów/płacimy za usługę.

Dokonując zakupu online u naszych partnerów, aby otrzymać rabat, należy przy zamówieniu wpisać specjalny kod, który zostanie wygenerowany przez partnera i przekazany prenumeratorowi.

Wspólnie z naszymi partnerami będziemy organizowali konkursy dla naszych prenumeratorów. Do wygrania będą w nich między innymi bilety czy karnety. Wśród nagród będą też zniżki na produkty i usługi oferowane przez partnerów. Laureaci takich konkursów otrzymają specjalnie dedykowany voucher, wygenerowany przez partnera konkursu, dzięki któremu będą mogli zrealizować nagrodę.

Obsługa partnera będzie sprawdzać, czy prenumerator, który chce skorzystać z rabatu, ma dostęp do specjalnie dedykowanego artykułu („Rabaty dla Prenumeratorów”), w którym będą wymienieni wszyscy nasi partnerzy (będą tam także ich logotypy). Przy zakupie w sklepie stacjonarnym lub w momencie płatności za usługę wystarczy pokazać jego treść obsłudze partnera, wskazując baner odpowiadający miejscu, w którym dokonujemy zakupów/płacimy za usługę.

W przypadku zakupów online i/lub realizacji vouchera (będącego nagrodą w konkursie dla prenumeratorów, o którym piszemy w pkt. 9) trzeba powołać się na kod/voucher wygenerowany przez partnera. Dzięki temu będzie można zakupić produkt/usługę lub odebrać nagrodę w konkursie.

Zależeć to będzie od indywidualnych ustaleń z każdym partnerem. Szczegółowe informacje znajdziesz w opisie oferty każdego z nich.

Jeśli napotkasz jakiekolwiek trudności, skontaktuj się z naszym działem obsługi klienta pod adresem [[email protected]] lub telefonicznie pod numerem [535249771]. Postaramy się pomóc jak najszybciej.

Rabatów przeznaczonych dla prenumeratorów nie można przekazywać osobom trzecim. Są one dedykowane wyłącznie dla naszych prenumeratorów jako forma podziękowania za wsparcie. Udowodnione przypadki łamania tego postanowienia będą skutkowały anulowaniem prenumeraty, bez możliwości jej odnowienia.

Wysokość rabatu u każdego partnera jest stała w czasie jednego cyklu, który trwa miesiąc. Partner może zmienić wysokość rabatu w każdym cyklu.

Nie. Każdy z partnerów ma swoje odrębne rabaty, które nie łączą się z rabatami od innych partnerów.

Tak, ale Twoja subskrypcja będzie aktywna do końca okresu rozliczeniowego, na który się zdecydowałeś.

Wystarczy zaoferować zniżki (10%, 15% lub 20%) na swoje produkty lub usługi dla naszych prenumeratorów. W zamian otrzymasz pakiet promocyjny opisany w naszej ofercie.

Skontaktuj się z nami pod adresem [[email protected]] lub telefonicznie pod numerem [662001449]. Omówimy szczegóły i odpowiemy na wszelkie pytania.

Po skontaktowaniu się z nami ustalimy szczegóły współpracy, podpiszemy umowę i przekażemy wszystkie niezbędne materiały do realizacji promocji.

Nie, udział jest całkowicie bezpłatny. W ramach współpracy barterowej oferujesz rabaty dla naszych prenumeratorów, a my zapewniamy Ci promocję i zwiększenie rozpoznawalności Twojej marki.

Nie. Program skierowany jest głównie do firm z Żoliborza i Bielan, aby wspierać lokalną społeczność. Jeśli Twoja firma działa w tym obszarze lub kieruje ofertę (także) do mieszkańców tych dzielnic, zapraszamy do współpracy. Zapraszamy zatem do współpracy także firmy i instytucje z innych warszawskich dzielnic!

Nie. Z rabatów oferowanych przez partnerów będą mogli skorzystać wszyscy aktywni (posiadający opłaconą prenumeratę) prenumeratorzy „Gazety Żoliborza”, bez względu na miejsce ich zamieszkania.

Twoja firma otrzyma bezpłatną reklamę w naszych mediach: na portalu, w social mediach, grupach lokalnych, w artykułach oraz w kampaniach reklamowych. Dzięki temu zwiększysz rozpoznawalność marki i dotrzesz do szerokiej lokalnej społeczności. Zrobisz to w sposób innowacyjny i efektywny – całkowicie bezpłatnie. Naszym głównym celem jest nie tylko uhonorowanie naszych prenumeratorów, ale też skuteczne zareklamowanie ofert firm, które zostaną naszymi partnerami.

Oferujemy m.in.:

  • Baner reklamowy z Twoim logotypem na naszym portalu i w social mediach.
  • Publikację artykułu zbiorczego promującego wszystkich partnerów.
  • Top Layer z informacjami o prenumeracie i partnerach.
  • Stałą komunikację w naszych grupach społecznościowych.
  • Zdjęcie w tle w mediach społecznościowych z logotypami partnerów.
  • Relacje (stories) z logotypami partnerów.
  • Plakat promocyjny informujący o współpracy.
  • Mailingi do prenumeratorów (dla partnerów oferujących 15% i 20% rabatu).
  • Promocję w Kinie Wisła (dla partnerów oferujących 20% rabatu).

Nasi partnerzy będą przedstawieni na stronie głównej naszego portalu, w zakładce PREMIUM w artykule "Rabaty dla Prenumeratorów". Będą umieszczeni wg dwóch kryteriów: wysokość rabatów i kolejność alfabetyczna. Ich lista będzie też wysyłana w newsletterach dla prenumeratorów.

Obsługa partnera będzie sprawdzać, czy prenumerator, który chce skorzystać z rabatu, ma dostęp do specjalnie dedykowanego artykułu („Rabaty dla Prenumeratorów”), w którym będą wymienieni wszyscy nasi partnerzy (będą tam także ich logotypy). Przy zakupie w sklepie stacjonarnym lub w momencie płatności za usługę wystarczy pokazać jego treść obsłudze partnera, wskazując baner odpowiadający miejscu, w którym dokonujemy zakupów/płacimy za usługę.

W przypadku zakupów online należy podać kod wygenerowany przez partnera. Dzięki temu będzie można zakupić produkt/usługę.

Wspólnie z naszymi partnerami będziemy organizowali konkursy dla naszych prenumeratorów. Do wygrania będą w nich między innymi bilety czy karnety. Wśród nagród będą też zniżki na produkty i usługi oferowane przez partnerów. Laureaci takich konkursów otrzymają specjalnie dedykowany voucher, wygenerowany przez partnera konkursu, dzięki któremu będą mogli zrealizować nagrodę. By odebrać nagrodę, trzeba będzie okazać ten voucher lub wpisać (w przypadku realizacji online) umieszczony na nim kod, wygenerowany przez partnera.

Szczegóły dotyczące sposobu wykorzystania, ilości i dostępności rabatów ustalamy indywidualnie, aby najlepiej dopasować ofertę do potrzeb Twojej firmy. Stałe są tylko wysokości oferowanych rabatów: 10%, 15% i 20%.

Wysokość rabatu u każdego partnera jest stała w czasie jednego cyklu, który trwa miesiąc. Partner może zmienić wysokość rabatu w każdym cyklu.

Zależeć to będzie od indywidualnych ustaleń z każdym partnerem.

Oczywiście! Jesteśmy otwarci na wszelkie sugestie i propozycje, które mogą przynieść korzyści obu stronom.

Czas trwania współpracy ustalamy indywidualnie, ale minimalny okres to jeden miesiąc (jeden cykl współpracy). Możesz zdecydować się na okres próbny (miesięczny) lub długoterminową współpracę.

Tak, aczkolwiek Twoja obecność – a zatem przywileje i obowiązki partnera – będą obowiązywały do zakończenia miesięcznego cyklu współpracy.

Reklama
PRZECZYTAJ
słabe opady deszczu

Temperatura: 3°C Miasto: Warszawa

Ciśnienie: 1018 hPa
Wiatr: 15 km/h

Reklama
Reklama
Reklama