W tym artykule przeczytasz m.in.:
- o ulicy,
- kim jest jej patron
Słów kilka o ulicy
Ulica istniała już w XVIII wieku, nosiła wtedy nazwę Zielona. Po pierwszej wojnie światowej wytyczono na nowo sieć ulic zupełnie zniszczonego osiedla, nadając dawnej ulicy Zielonej nazwę Czarnieckiego.
Stefan Czarniecki
Herbu Łodzia (ur. ok. 1599 w Czarncy, zm. 16 lutego 1665 w Sokołówce) – polski dowódca wojskowy, oboźny koronny (dworski), kasztelan kijowski od 1652, starosta niegrodowy kowelski od 1655, regimentarz od 1656, wojewoda ruski od 1657, starosta tykociński od 1659, wojewoda kijowski od 1664, hetman polny koronny w 1665, starosta ratneński w 1657 roku, starosta niegrodowy kaniowski w 1659 roku, starosta chęciński od 1664 roku.
Uczestnik wojny partyzanckiej przeciw wojskom Karola X Gustawa w czasie potopu szwedzkiego, uczestnik walk przeciw powstańcom Chmielnickiego, w trakcie wojny polsko-rosyjskiej (1654–1667). Jest jedną z postaci wymienionych w tekście Hymnu Polski.
Życiorys
Niewiele wiadomo o dzieciństwie i młodości Stefana Czarnieckiego. Nawet data roczna jego urodzenia nie jest pewna, ponieważ nie zachowały się żadne dokumenty ją poświadczające. Najczęściej przyjmuje się rok 1599. Możliwe, ale mniej prawdopodobne, są lata późniejsze, aż do roku 1604.
Był synem Krzysztofa Czarnieckiego i jego pierwszej żony Krystyny z Rzeszowskich. Rodziny jego ojca i matki należały do kalwińskich rodzin szlacheckich i uczęszczały do zboru w Oksie, gdzie zachował się nagrobek jego dziadka Jana (zm. ok. 1600 r.). Urodził się w Czarncy koło Włoszczowy. Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej, która miała stosunkowo niewiele dóbr dziedzicznych. Większość dzierżawionych przez nią ziem stanowiły królewszczyzny. Prawdopodobnie podczas nauki w kolegium jezuickim (których był potem wielkim dobrodziejem), podobnie jak bracia przeszedł na katolicyzm. Później w życiu przejawiał wyraźną niechęć do innowierców.
Ponieważ jego ojciec starosta chęciński i żywiecki Krzysztof Czarniecki herbu Łodzia, miał z Krystyną Rzeszowską dziesięciu synów, nie był w stanie wszystkim zapewnić majątku i kariery. Dlatego czterech jego synów, m.in. Stefan, trafiło do zawodowej służby wojskowej (do lisowczyków).
Wykształcenie i początki kariery wojskowej
Czarniecki nie dysponował najprawdopodobniej poważniejszym wykształceniem. Ukończył zapewne tylko kolegium jezuitów w Krakowie. Przez pierwszych kilkanaście lat służby wojskowej nie sprawował też żadnych funkcji, stąd wszelkie ustalenia dokonywane przez historyków, odnoszące się do tego okresu jego życia, mają charakter przypuszczeń.
W wojsku polskim Czarniecki służył najprawdopodobniej od 1621, gdy jego bracia wrócili ze służby cesarskiej. Zapewne brał udział w wojnie z Turcją w tymże roku, prawdopodobnie brał udział w bitwie pod Chocimiem, potem w odpieraniu najazdów tatarskich w kolejnych latach. Później walczył pod komendą Stanisława Koniecpolskiego w czasie kampanii pruskiej 1626–1629 w wojnie polsko-szwedzkiej (1626–1629). Był wówczas towarzyszem (być może chorążym, jak twierdzi Jan Chryzostom Pasek) w chorągwi kozackiej dowodzonej przez swego brata, Pawła. Paweł Czarniecki był doświadczonym, utalentowanym oficerem, któremu Koniecpolski często powierzał samodzielne zadania. Właśnie pod okiem brata Stefan Czarniecki zdobył znaczącą część swych wojskowych kwalifikacji, m.in. brał udział w 1624 roku w bitwie pod Martynowem. Lata 1630–1632 spędził prawdopodobnie w służbie cesarskiej (możliwe, że w szeregach chorągwi lisowskiej). Następnie uczestniczył w kampanii smoleńskiej w czasie wojny polsko-rosyjskiej (1632–1634), w której po raz pierwszy wystąpił w stopniu oficerskim, jako porucznik (od 1633) chorągwi kozackiej hetmana polnego koronnego Marcina Kazanowskiego. De facto Czarniecki stał się dowódcą tej chorągwi. W trakcie kampanii brał udział w wyprawie dywersyjnej w głąb Rosji (Kaługa, Kozielsk). Po pokoju w Polanowie otrzymał od króla w nagrodę 200 włók ziemi w Popowej Górze na Smoleńszczyźnie, ale zamienił je ze swoim bratem Stanisławem na dobra rodzinne i spłacił resztę rodzeństwa.
W 1635 w czasie koncentracji wojsk króla Władysława IV przeciw Szwedom wymieniony został jako porucznik chorągwi husarskiej Władysława Myszkowskiego. W 1637 wziął ślub z Zofią Kobierzycką, która w sposób istotny wspomagała męża w powiększaniu majątku, często w sposób bezwzględny.
W 1637 brał udział w walkach z Kozakami i Tatarami głównie pod komendą hetmana Mikołaja Potockiego, tłumiąc powstanie Pawluka. Po bitwie pod Kumejkami, w której dowodził jako porucznik hetmańskiej chorągwi husarskiej, krytykowany był za zbytnią brawurę i doprowadzenie do poważnych strat jednostki. Po stłumieniu tego powstania Czarniecki brał udział także w tłumieniu powstania Ostranicy i Huni. Około roku 1637 został porucznikiem chorągwi husarskiej Stanisława Lubomirskiego.
W 1644 odznaczył się w bitwie pod Ochmatowem z Tatarami, gdzie szarża jego husarskiej chorągwi znacznie przyczyniła się do polskiego zwycięstwa. Po bitwie tej dostał pierwszy własny list przypowiedni i został rotmistrzem chorągwi kozackiej, porucznikując jednocześnie w dawnej chorągwi husarskiej Stanisława Lubomirskiego, której rotmistrzem w tym samym roku został jego późniejszy rywal do hetmańskiej buławy – Jerzy Lubomirski. W tym samym roku otrzymał od króla 3 wsie i wziął w zastaw miasteczko z folwarkiem (dobra Karyczyńce).
Pamięć o Czarnieckim
Stefan Czarniecki jest uważany za polskiego bohatera narodowego, jest obecny nie tylko w literaturze, malarstwie, uwieczniony w postaci rzeźb, ale jest też patronem wielu szkół i obiektów w Polsce. W zbiorach Muzeum Lubelskiego w Lublinie znajduje się m.in. karabela zdobiona nazwiskiem i podobizną hetmana Stefana Czarnieckiego pochodząca z XVII/XVIII wieku.
Napisz komentarz
Komentarze